Voor scholen en CLB’s
Voor scholen en CLB’s
Hoe kunnen we te werk gaan?
Scholen zijn zeer belangrijk in de ontwikkeling van een kind, ook voor een hoogbegaafd kind. Het bieden van het ‘juiste’ onderwijs is zeer belangrijk voor een goede ontwikkeling en dat gaat voor hoogbegaafde leerlingen vaak niet vanzelf. Exentra heeft verschillende oplossingen om scholen te begeleiden.
We bieden zowel open inschrijving opleidingen aan als maatwerktrajecten en kunnen op vraag ook on the job coachen.
Gespecialiseerde begeleiding voor:
Bij kleuters wordt nog niet van hoogbegaafdheid gesproken, maar van kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong. In de eerste plaats is het niet goed te snel te zijn in labelen en in de tweede plaats is het mogelijk – hoewel niet waarschijnlijk – dat de voorsprong zich niet voortzet en dus tijdelijk is.
Toch is wachten niet het advies, kleuters moeten het liefst vroeg gezien worden en een aanbod krijgen waardoor ze een gebalanceerde ontwikkeling kunnen ondergaan. Differentiëren is dus aangewezen. Voordat dit aan de orde is, is het zien van sterke kleuters een voorwaarde.
Exentra biedt voor kleuters verschillende mogelijke begeleiding aan
Pedagogische studiedag
Tijdens een pedagogische studiedag krijgt het hele team inzicht in wat een ontwikkelingsvoorsprong is, hoe kleuters gesignaleerd kunnen worden en kunnen er eerste stappen voor een praktische aanpak in de klas worden aangereikt. In overleg kunnen we de inhoud van de dag laten aansluiten naar wens van de school.
2-daagse-opleiding
Voor individuele leerkrachten die zich meer willen bekwamen is er de 2-daagse opleiding. Het voordeel van deze opleiding is dat je niet alleen leert van de ervaringen van Exentra, maar deze ook gedeeld ziet worden met andere scholen. Zo leren we veel van elkaar.
4e jaar van de Exentra-opleiding
Het laatste jaar van de Exentra-opleiding staat volledig in het teken van kleuteronderwijs. Tijdens de 6 bijeenkomsten, de ouderlezing en de leerkrachtenlezing staat het signaleren en het handelen in de klas centraal. Daarnaast is er veel aandacht voor echte casuïstiek en denken we na over een schoolbreed beleid
NB: Een zelfstandige kleuterschool kan ook voor dit jaar aansluiten bij een actieve groep. Neem hiervoor contact op met onze medewerkers van de Exentra-opleiding.
Maatwerk vragen
Naast deze door ons opgezette opleidingen is er meer mogelijk op vraag van de school. Neem gerust contact op als u een bijzondere vraag hebt, wij doen steeds ons best om daar een antwoord op te vinden.
Externe kangoeroewerking ‘Dolfijntjes’ voor kleuters die direct hulp nodig hebben
Het is mogelijk dat er op dit moment geen aandacht kan worden gegeven aan de ontwikkeling op school zelf. Is er toch een kleuter die duidelijk nood heeft aan verrijking en lukt het nu niet om die te bieden, dan is het wellicht een optie om deze kleuter aan te melden voor onze ‘Dolfijntjes’.
Op de lagere school zien we vaker al problemen ontstaan voor sterke leerlingen. Eigenlijk krijgt een grotere groep dan alleen de hoogbegaafde leerlingen al geen passend aanbod. Kinderen die sneller leren, leren in de lagere school helaas nog te vaak vooral ‘wachten’. Differentiëren in de klas kan voor de meeste leerlingen enorm veel opleveren. Veel gekend en vaak ook al gedeeltelijk toegepast is het differentiëren van de rekenlessen. Voor rekenen bestaat veel materiaal op de markt en strategieën om te differentiëren zijn veelal wel bekend. Differentiëren bij taal en wereldoriëntatie is echter iets anders. Daar stopt het voor veel scholen. Bovendien merken ook veel leerkrachten dat differentiëren bij rekenen alleen met de materialen en de richtlijnen niet voldoende is. Er blijven vraagstukken open, leerlingen werken niet zelfstandig, soms zelfs opstandig! Uitdagingen worden niet ervaren als een passende aanpak, toch lijken ze wel nodig. Hoe gaat u hier nu mee om? De opleidingen die Exentra verzorgt gaan altijd naar dergelijke vragen toe. We helpen scholen met het vinden van passende oplossingen voor de praktijk, zonder enkel te verwijzen naar de materialen en de formats voor differentiëren.
Exentra biedt voor de lagere school verschillende mogelijke begeleiding aan
Pedagogische studiedag
Tijdens een pedagogische studiedag krijgt het hele team inzicht in wat hoogbegaafdheid is en hoe de aanpak – die past voor hoogbegaafde leerlingen – een oplossing voor een grotere groep leerlingen in de klas kan zijn. We staan stil bij de verschillende onderwijsinterventies eerste stappen voor een praktische aanpak die in de klas worden aangereikt. In overleg kunnen we de inhoud van de dag laten aansluiten naar wens van de school.
2-daagse opleiding
Voor individuele leerkrachten die zich meer willen bekwamen is er de 2-daagse opleiding. Het voordeel van deze opleiding is dat u niet alleen leert van de ervaringen van Exentra, maar deze ook gedeeld ziet worden met andere scholen. Zo leren we veel van elkaar.
De Exentra-opleiding
Gedurende 4 schooljaren gaat u met een aantal andere scholen een gedegen opleidingstraject door. Centraal in deze opleiding staat het doel om als school een doorlopende aanpak te kunnen bieden voor zoveel mogelijk sterke leerlingen in de school. In eerste instantie wordt er een beleid aangereikt rond wiskundeonderwijs, dit is de meest toegankelijke leerlijn om mee te differentiëren. Veel scholen doen al wel veel op dit gebied, we kijken daarom steeds waar een school al staat en bouwen van daaruit verder. Soms moet er wel wat van de reeds aangeleerde gebruiken verlaten worden, maar ook daarin wordt begeleid. Het tweede jaar staat in het teken van taal, WO en Frans. Hier komt meer bij kijken als het om didactiek gaat. Verrijken zonder extra materiaal komt dan ook meer aan bod. Het derde jaar richten we op het vormgeven van kangoeroewerking. Centraal staat hier de specifieke begeleiding van de extra noden van de hoogbegaafde leerling.
Een uitgebreide omschrijving van de opleiding en mogelijkheden voor aanmelden klik hier.
Maatwerk vragen
Naast deze door ons opgezette opleidingen is er meer mogelijk op vraag van de school. Neem gerust contact op als u een bijzondere vraag hebt, wij doen steeds ons best om daar een antwoord op te vinden.
Externe kangoeroewerking ‘Verderdenkplaneet’ voor hoogbegaafde leerlingen die direct hulp nodig hebben
Het kan zijn dat er op dit moment geen aandacht kan wordt gegeven aan de ontwikkeling op school zelf. Is er toch een leerling die duidelijk nood heeft aan verrijking of die uitvalt doordat de werkhouding of de studievaardigheden tekortschieten en het lukt nu niet om die te bieden, dan is het wellicht een optie om deze leerling aan te melden voor onze ‘Verderdenkplaneet’.
Het secundair onderwijs is voor hoogbegaafden in die zin bijzonder omdat het potentiële onderpresteren zich vooral in het middelbaar onderwijs zal manifesteren. De basis voor dit onderpresteren ontstaat reeds in het basisonderwijs, wanneer een kind daar niet heeft geleerd zich in te spannen en om te gaan met falen. Leren ging immers vanzelf. Onderpresteren loert om de hoek.
Op dit ogenblik ontwikkelt Exentra een begeleidingspakket voor middelbare scholen. Hierin zal het ontdekken van hoogbegaafdheid en het omgaan met onderpresteren veel aandacht krijgen.
Hulp voor de leerkracht
De kans op onderpresteren is voor hoogbegaafde kinderen groter dan voor gewone kinderen. Exentra organiseert lezingen en cursussen (zie agenda) voor wie hierover meer wil weten. Bij een onderpresteerder is uitdaging alleen niet meer voldoende. Deze kinderen hebben vaak individuele coaching nodig. Indien je dit bij een kind merkt en je denkt dat hij/zij hoogbegaafd is, dan kan je als leerkracht volgende acties overwegen:
o Consulteer de symptomenlijst.
o Volg een lezing of cursus.
o De literatuur op de pagina ‘Publicaties’ kan u op weg helpen.
Indien je vermoeden bevestigd wordt, dan lijken een of meerdere van de volgende opties aangewezen:
o Gesprek met de ouders voeren en hen hierop wijzen.
o Eventueel doorverwijzen naar het CLB.
o Bij ernstig onderpresteren doorverwijzen naar Exentra vzw.
o Als je denkt dat er meer aan de hand is dan enkel het schoolse, dan ook doorverwijzen naar Exentra vzw. Hier wordt ook met de ouders gewerkt.
o Vraag of je school zich wil laten begeleiden door Exentra vzw bij de opstart van een hoogbegaafde werking binnen de school.
Moet ik weten of ik een hoogbegaafd kind in de klas heb?
Ja!
Hoogbegaafde kinderen zijn echte cracks in het verstoppen van hun hoogbegaafdheid. Zo lopen ze ongemerkt het risico op de schoolbanken niet te leren wat ze moeten leren: inspanning leveren om iets te bereiken, leermethodieken oefenen, falen …
Het gevolg is dat deze kinderen op latere leeftijd een vogel voor de kat zijn. Onderpresteren in het middelbaar of het hoger onderwijs hoort er dan ook helaas vaak bij, waardoor velen geen of een naar hun kunnen te laag diploma halen.
We pleiten er hier zeker niet voor dat ieder hoogbegaafd kind per se een universitair diploma moet halen. Het optimaal benutten van ieders capaciteiten is wél iets dat we voor ieders geluk en goed voelen willen nastreven.
Had ik 10 jaar vroeger geweten hoe ik hoogbegaafde kinderen kon herkennen… Ik herinner mij nog een meisje, steeds verdrietig en ongelukkig, erg om te zien. We probeerden van alles, maar dachten nooit aan hoogbegaafdheid. Vandaag heb ik haar broertje in de klas. Ik merkte snel een vergelijkbaar gedrag, dus heb hem differentiatie naar boven aangeboden. De problemen zijn zo goed als helemaal verdwenen en hij is een gelukkig kind. Hoe kan ik toen toch zo blind geweest zijn?
Juf Inge, 5de leerjaar
Hoe zie ik een hoogbegaafde leerling in de klas?
Statistisch gezien is de kans dat u een hoogbegaafd kind in uw klas hebt (gehad) groot.
Sommige hoogbegaafde kinderen kunt u zeer snel herkennen. Iedereen herkent wel de primus van de klas, enkel op basis van de uitmuntende rapporten. Vergis u echter niet. Het merendeel van de hoogbegaafde kinderen presteren juist niet zo goed. Als ze niet presteren en u verwacht dat wel, dan kunt u weleens de verkeerde conclusies trekken.
Als leerkracht is het zeker niet eenvoudig om een hoogbegaafd kind te herkennen. Ze zijn immers meester in het verstoppen van hun hoogbegaafdheid. Leerkrachten worden soms letterlijk op het verkeerde been gezet en denken met een zwakke leerling te maken te hebben.
Enkele tips:
Ga op onderzoek op het moment dat hetvolgende aan de hand is:
De ouders zien thuis een ander kind (wat prestaties betreft) dan op school.
Ouders zeggen dat hun kind het kan, maar u ziet het niet in de klas.
De leerling gaat steeds in discussie, het is gewoon een moeilijk kind.
De leerling stelt vragen waar u geen antwoord op weet.
De leerling vertoont storend gedrag in de klas (en lijkt dat bewust te doen).
De leerling lijkt niet op te letten, maar weet toch het antwoord.
De leerling zoekt het antwoord te ver (denkt dat er een strikvraag onder schuilt) of neemt een opdracht heel letterlijk.
U biedt moeilijke oefeningen aan, maar de leerling wil ze niet maken.
De leerling weigert iets te doen als hij er het nut niet van inziet.
U kunt met de leerling een conversatie houden op een hoger (ander) niveau dan de meeste leeftijdsgenoten.
De leerling vindt soms moeilijk/geen aansluiting met klasgenoten – voelt zich beter in contact met oudere of juist ook jongere kinderen.
Geeft het bovenstaande aanleiding tot verder onderzoek, ga dan ruimschoots observeren. Stimuleer de omgeving en observeer opnieuw. Wordt het vermoeden sterker, ga dan ook in gesprek met de ouders. Bevestig de observatie en het gesprek een duidelijk vermoeden van een voorsprong, dan is alvast het aanpassen van het onderwijs noodzakelijk.
Wat kan u nu al doen voor een leerling?
Hebt u een hoogbegaafde leerling in de klas, dan is het aanpassen van het onderwijs noodzakelijk. Met deze tips kunt u alvast een start maken.
Enkel tips:
Onderzoek/Check de reeds aanwezige kennis en kunde. Check ook de vaardigheden, is een kind op inhoud mee, maar is de toepassing te traag, zorg dan voor een zwaardere of complexere inhoud waarbij de vaardigheden wel worden getraind. Denk bijvoorbeeld aan spelling. Zijn de woorden op zich gekend, maar schrijft de leerling ze nog te langzaam op, laat hem dan zinnen maken met de woorden uit het woordpakket.
Schrap wat ze al kennen en kunnen. Laat staan wat ze nog niet kennen en kunnen, pas aan waar een van de twee al op niveau zit.
Verrijk door voor het geschrapte werk ander werk te geven. Dit werk moet ook verplicht zijn en geëvalueerd worden. Elke leerling moet werk hebben dat past in de lestijd die voorzien is en uitgedaagd worden om tot leren te komen tijdens de les.
Stel daarnaast eventueel andere doelen op die de leerling verder helpen. Een leerling die al een aantal jaren in zijn hangmat ligt, krijgt u niet zonder meer aan het werk met deze aanpak. Deze leerling heeft ook begeleiding nodig bij taakinitiatie, bij een taak op zijn eigenlijke niveau.
Het is goed te begrijpen dat u als leerkracht niet geheel comfortabel bent met deze aanpak. In de opleidingen tot leerkracht zit differentiëren naar boven tenslotte niet standaard in het aanbod.
Wilt u als leerkracht zelf meer weten over hoogbegaafdheid in een schoolse context?
Lees het boek “Hoogbegaafd – Als je kind (g)een Einstein is.” van Tessa Kieboom. Het geldt in België als hét standaardwerk over hoogbegaafdheid.
Volg een 2-daagse opleiding voor leerkrachten bij Exentra.
Wilt u dat de hele school iets doet voor sterke en hoogbegaafde leerlingen? Volg dan de Exentra-opleiding.
Hoogbegaafdheid in scholen
We keken er weer reikhalzend naar uit en inmiddels zijn we er ook alweer een beetje aan gewend, aan het nieuwe schooljaar. Hier bij Exentra noemen we de eerste weken van een schooljaar ook weleens de wittebroodsweken: de motivatie om er iets van te maken is sterk, het vertrouwen nog ongeschonden en leerlingen, ouders en leerkrachten laten zich van hun beste kant zien. Het zegt wellicht veel over de wederzijdse verwachtingen die een nieuw schooljaar bij alle betrokkenen oproept.
Leergierig als ze zijn, zien hoogbegaafde kinderen ‘school’ meestal als the place to be. Op cognitief vlak gebeurt het allemaal daar, toch? Ze willen op school vooral ‘spons’ kunnen zijn, hoge punten halen, boeiende dingen doen en zich geen seconde vervelen. Tegelijkertijd maakt diezelfde school hen soms doodsbang: zoveel lawaai, zoveel kinderen en er zal toch wel iemand zijn die mij begrijpt als ik me weer eens overrompeld voel? Hun ouders hebben op hun beurt ook zo hun verwachtingen. School moet ervoor zorgen dat hun kind leert werken en studeren maar diezelfde school moet vooral ook leuk en boeiend zijn. Hun kind moet er graag naar toe gaan en zich er veilig en gelukkig voelen. Helemaal mooi is het als hun kind ook naar huis komt met schitterende resultaten. En de leerkrachten? Zij verwachten elk schooljaar opnieuw dat ze in de eerste plaats een goede juf of meester kunnen zijn voor ál hun leerlingen. En stiekem hopen ze misschien wel op een jaar zonder hoogbegaafde in de klas…
Over hoogbegaafden doen dan ook nog steeds de wildste verhalen de ronde. Als het niet de luxegedachte is die speelt (een hoogbegaafde is een genie op elk vlak) dan is het wel het andere uiterste, namelijk dat hoogbegaafden gewoon lastpakken zijn van wie de ouders maar niet willen aanvaarden dat hun kind gewoon lui, of dom, of rotverwend of alle drie tegelijk is.
Geen wonder dat leerkrachten deze uitdaging dan liever uit de weg gaan! Maar leerkrachten die zich niet laten misleiden door wilde verhalen en graag willen doen wat nodig is voor hun hoogbegaafde leerlingen, voelen zich daarom niet minder vertwijfeld. Iedereen weet dat hoogbegaafde kinderen veel uitdaging nodig hebben en veel vragen stellen om hun leerhonger te stillen; dat maakt leerkrachten weleens onzeker. Bovendien zijn hoogbegaafde leerlingen soms zo gevoelig, zo kritisch en zo veeleisend dat ze je alle hoeken van de klas laten zien en je hen desondanks niet aan de slag krijgt. Hoe pak je dat dan aan, in een toch al drukke klas? Met je school of je collega’s een opleiding bij Exentra volgen, zou ik durven suggereren, maar dit ter zijde.
Als de wittebroodsweken naar hun einde lopen, is het tijd om wederzijdse verwachtingen naar een wat realistischer niveau te brengen en vooral ook iedereen gerust te stellen. Ja, hoogbegaafde kinderen staan erom bekend de lat hoog te leggen voor zichzelf (en vaak ook voor anderen). Het is echter belangrijk dat ze ook de uitdagingen durven aangaan als ze niet helemaal zeker zijn of het hen wel zal lukken, want alleen zo leren ze dat fouten maken helemaal niet het einde van de wereld betekent, en dat je er altijd uit leert. Dat is meteen ook de boodschap die we aan alle leerkrachten die iets willen doen voor hun hoogbegaafde leerlingen willen meegeven. Je hoeft helemaal geen (hoogbegaafde) topleerkracht te zijn! Als je je hoogbegaafde leerlingen met respect voor hun eigenheid benadert, benadrukt dat je geen topresultaten verwacht van hen (en dat ook niet verwacht van jezelf) maar het gewoon fijn zou vinden als ze een bepaalde uitdaging zouden aangaan, boek je hoe dan ook vooruitgang. We wensen jullie allemaal een boeiend schooljaar!